Bondyra Józef

Urodził się 12 lutego 1947 r. w Przewalu k. Zamościa, zmarł 22 grudnia 2006 r. w Zamościu. Ukończył Technikum Mechaniczne dla Pracujących w Zamościu (koniec l. 60.).

Od 1977 r. prowadził rodzinne gospodarstwo rolne w Przewalu.

W 1981 r. inicjator i przewodniczący Koła Gminnego „Solidarności” Rolników Indywidualnych (RI) w Tyszowcach. W dniach 8-9 marca 1981 r. uczestnik Zjazdu Zjednoczeniowego „Solidarności” RI w Poznaniu. Od 27 listopada 1981 r. współorganizator i uczestnik akcji okupacyjnej siedziby Wojewódzkiego Komitetu Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (WK ZSL)  w Zamościu przez rolników „Solidarności” RI.

13 grudnia 1981 r. o godz. 6.00 rano wywieziony (z innymi uczestnikami protestu) przez ZOMO do lasu pod Łabuniami k. Zamościa, następnie (z grupą osób przeznaczonych do internowania) przewieziony do Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej (KW MO) w Zamościu, przesłuchiwany i przetrzymywany przez cały dzień w nieogrzewanym samochodzie pod komendą, 13 grudnia 1981 r. wieczorem internowany w Ośrodku Odosobnienia w Krasnymstawie, od 9 stycznia 1982 r. we Włodawie, od 29 marca 1982 r. w Lublinie, zwolniony 30 kwietnia 1982 r. W latach 1982-88 wielokrotne rewizje w gospodarstwie; 18 listopada 1983 r. tzw. nieznani sprawcy podpalili stodołę, zniszczeniu uległy również przechowywane w niej plony i maszyny rolnicze; kilkakrotnie unikał zatrzymania, uciekając przed nadjeżdżającą obławą Milicji Obywatelskiej (MO) i Służby Bezpieczeństwa (SB) i nocując w lesie lub w stogach siana. W latach 1984-89 członek podziemnej Regionalnej Komisji Koordynacyjnej (RKK) „Solidarności” RI Regionu Środkowo-Wschodniego. Zaangażowany w działalność duszpasterstwa rolników, uczestnik spotkań w Domu Rekolekcyjnym w Łabuniach, które były pretekstem do spotkań działaczy „Solidarności” RI. W 1985 i 1986 skazywany przez kolegium ds. wykroczeń (pod pretekstem złego zabezpieczenia ppoż.). Od 1985 r. współorganizator wyjazdów z woj. zamojskiego na coroczne (każda 1. niedziela września) dożynki „Solidarności” RI na Jasnej Górze, m.in. wykonawca dekoracyjnych wieńców ze zboża. Współorganizator obchodów rocznic Konfederacji Tyszowieckiej (1656) i bitwy pod Komarowem (1920). W 1987 r. gościł (z żoną Teresą Bondyrą) w swoim gospodarstwie delegację Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) (związkowcy z Belgii). Sekretarz ujawnionej w październiku 1988 r. Tymczasowej Wojewódzkiej Rady Rolników „Solidarności” Województwa Zamojskiego. Działacz społeczny, m.in. w l. 80. inicjator budowy szkoły w Przewalu.

W grudniu 1989 delegat na Krajowy Zjazd Delegatów (KZD) „Solidarności” RI w Warszawie. W latach 1989-92 przewodniczący Zarządu Gminnego „Solidarności” RI w Tyszowcach, wiceprzewodniczący Rady Wojewódzkiej w Zamościu. W latach 1990-2002 wójt, następnie burmistrz Tyszowiec. W 2000 r. zaangażowany w odzyskanie przez Tyszowce praw miejskich. Honorowy członek Światowego Związku Żołnierzy AK (1994). Losy i działalność Bondyrów 1981-1986 opisała Joanna Siedlecka w książce Jaworowe dzieci (Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1988).

Odznaczony Złotym Medalem Za Zasługi dla Pożarnictwa (1997), Odznaką Honorową MEN Za Zasługi dla Oświaty (2001), Srebrnym Krzyżem Zasługi (2006).

W latach 1984-86 rozpracowywany przez Wydział V Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych (WUSW) w Zamościu w ramach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania (SOR) kryptonim Ofset; od lutego 1984 r. do września 1989 r. przez Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych (RUSW) w Tomaszowie Lub. w ramach SOR kryptonim Pogorzelcy.

Marcin Dąbrowski