Urodził się w dniu 29 grudnia 1924 r. w Bogdanach Wielkich k. Przasnysza, zmarł 2 grudnia 2017 r.
Absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, studiował na kierunku historia (studia rozpoczęte na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). W 1950 r. obronił pracę doktorską. W 1956 r. uzyskał tytuł docenta, w 1967 r. profesora nadzwyczajnego, a w 1974 r. profesora zwyczajnego.
W 1940 r. został wysiedlony z rodzicami przez Niemców do Generalnej Guberni. W latach 1941-44 działał w Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), następnie w Armii Krajowej (AK), był żołnierzem pułku „Baszta”, oddziału przy Komendzie Głównej AK. Ukończył szkołę podchorążych w 1943 r. i Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Warszawie na tajnych kompletach w 1944 r. W 1944 r. został dowódcą plutonu w kompanii B1. W czasie Powstania Warszawskiego walczył na Mokotowie, w dniu 24/25 września 1944 r. został ciężko ranny (utracił prawą rękę, prowadząc szturm plutonu na Królikarnię). Od października 1944 do stycznia 1945 r., po kapitulacji Powstania Warszawskiego, był więziony w obozie jenieckim w Skierniewicach.
W 1950 r. został pracownikiem naukowym na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, był kierownikiem Katedry Historii Średniowiecznej, Katedry Historii Kultury Polskiej, a od 1957 r. Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce. W latach 1968-74 pełnił obowiązki dziekana Wydziału Nauk Humanistycznych. Był długoletnim kierownikiem Sekcji Historii. W 1956 r. współzakładał Klub Inteligencji Katolickiej (KIK) w Warszawie. Od 1959/1960 był przewodniczącym Polskiego Komitetu ds. UNESCO, a także wielokrotnie członkiem Rady Wykonawczej (Paryż) z ramienia Polski i przewodniczącym delegacji polskiej na konferencji generalnej UNESCO w Paryżu. Od 1968 r. był przewodniczącym Polskiej Komisji Historii Porównawczej Chrześcijaństwa w ramach Komitetu Nauk Historycznych PAN, od 1981 r. wiceprzewodniczącym Międzynarodowej Komisji Historii Porównawczej Chrześcijaństwa. W latach 1981-91 był członkiem Rady Polskiego Instytutu Kultury Chrześcijańskiej Fundacji Jana Pawła II w Rzymie.
Od września 1980 r. działał w „Solidarności”. Od 1981 r. pełnił obowiązki przewodniczącego Wszechnicy Związkowej Regionu Środkowo-Wschodniego NSZZ „Solidarność”. W latach 1984-85 i 1987-88 był członkiem Społecznego Komitetu Nauki w Lublinie, 1985-87 wykładowcą na Uniwersytecie Paris IV – Sorbona. Pośredniczył w utrzymywaniu kontaktów między doradcami Lecha Wałęsy (głównie Bronisławem Geremkiem) a ośrodkami i instytucjami na Zachodzie Europy.
Od grudnia 1988 r. był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym „Solidarności” Lechu Wałęsie. W latach 1989-90 współinicjował powstanie i został prezesem Okręgu Lublin Światowego Związku Żołnierzy AK. W latach 1989-91 przewodniczył Komitetowi Obywatelskiemu (KO) województwa lubelskiego, następnie KO Lubelszczyzny. Był członkiem Trybunału Stanu, w latach 1990-91 senatorem RP z listy KO „Solidarność” (następnie w Klubie Parlamentarnym Unii Demokratycznej), wybrany w wyborach uzupełniających po śmierci senatora Adama Stanowskiego. Był członkiem senackiej Komisji Spraw Zagranicznych. W styczniu 1991 r., podczas interwencji wojsk sowieckich na Litwie, był delegatem polskiego Parlamentu do reprezentacji parlamentarnej Litwy, zabarykadowanej w gmachu Parlamentu w centrum Wilna.
W 1991 r. był inicjatorem powstania i fundatorem Instytutu AK w Lublinie. Członek honorowy KIK w Warszawie i Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki. Od 1991 r. był prezesem Zarządu Towarzystwa Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, od 1992 r. członkiem korespondentem, od 2004 członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności. W 1993 r. otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu w Grodnie, w 1998 r. Akademii Mohylańskiej w Kijowie oraz Wolnego Uniwersytetu w Berlinie, w 1999 Paris IV – Sorbona. Od 1998 r. był członkiem Rady Naukowej przy Wielkim Kanclerzu KUL, członkiem Rady Naukowej Instytutu Jana Pawła II KUL, od 1999 r. wiceprzewodniczącym Forum Polsko-Ukraińskiego, od 2000 członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Historycznego, 2000-04 przewodniczącym (od 2004 przewodniczący honorowy) Konwentu Europejskiego Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów. Od 2002 był także dyrektorem Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie.
Wykładowca wielu uniwersytetów, autor i redaktor ok. 1 000 publikacji naukowych z zakresu historii. Został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V kl. (1944), Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1996), Nagrodą Obojga Narodów nadaną przez Zgromadzenie Poselskie Sejmików Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Litewskiej w Wilnie (1999), Nagrodą „Rzeczpospolitej” im. Jerzego Giedroycia (2001), Krzyżem Papieskim Pro Ecclesia et Pontifice (2002), Nagrodą Pojednania Polsko-Niemieckiego (2002), Orderem Orła Białego (2004), Medalem Za Zasługi dla KUL (2004), ukraińskim Orderem Zasługi III kl. (2008). W latach 1969-87 był rozpracowywany przez Wydział IV Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej/Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Lublinie w ramach Kwestionariusza Ewidencyjnego.