Na początku był Lipiec

Autor: praca zbiorowa pod redakcją dra hab. Piotra P. Gacha

Miejsce wydania: Lublin

Wydawnictwo: Zarząd Regionu Środkowo-Wschodniego NSZZ "Solidarność"

Materiały z sympozjum naukowo-historycznego, KUL, 7 czerwca 2005 r.

 

Publikacja ta powstała w latach 2004- 2005 dla upamiętnienia dwudziestopięciolecia strajków w Lublinie, Świdniku i w innych zakładach Lubelszczyzny oraz dla przypomnienia okoliczności powstania i różnych form działalności NSZZ „Solidarność” Regionu Środkowo – Wschodniego. Wobec niedostatku badań i publikacji na te tematy, utworzyliśmy zespół ludzi, który zajął się z jednej strony zebraniem materiałów archiwalnych, przechowywanych w zbiorach prywatnych i państwowych (Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Archiwum Państwowe w Lublinie) oraz w Archiwum Regionu Środkowowschodniego NSZZ „Solidarność” w Lublinie, a z drugiej strony przystąpił do opracowania najważniejszych zagadnień.
Pierwsze wyniki badawcze zespołu zostały zaprezentowane podczas ogólnopolskiej konferencji naukowo-historycznej pt. „Na początku był Lipiec”, zorganizowanej w dniu 7 czerwca 2005 roku w auli im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Autorzy wystąpień na sympozjum przygotowali następnie swoje referaty w formie artykułów, które znalazły się w tej książce.
System komunistyczny nie upadł w konsekwencji własnych błędów i nadużyć, jak próbują przekonywać autorzy niektórych publikacji, ale w wyniku powstania i działalności szerokiego ruchu społecznego NSZZ „Solidarność”, którego duchowym przywódcą był Jan Paweł II. Pierwsza Jego pielgrzymka do Polski w 1979 r. umocniła cały naród na drodze do życia w wierze i prawdzie, natchnęła do solidarnej walki o wolność, niepodległość, suwerenność. „Solidarność” wpłynęła również na rozwój społecznego nauczania Kościoła w okresie pontyfikatu Papieża – Polaka. Znaczenie „Solidarności” nie ograniczyło się do obalenia komunizmu jako jednego z systemów totalitarnych, ale wywarło wpływ na rozumienie podmiotowości społeczeństwa, które jest złożone z ludzi pracujących i mających określone prawa kulturowe, narodowe, religijne. „Solidarność” otworzyła również nowy rozdział w dyskusji o znaczeniu wartości w życiu publicznym. Zagadnienia te omówił ks. dr Alfred Marek Wierzbicki.
Red. Marcin Dąbrowski scharakteryzował przebieg strajków na Lubelszczyźnie w lipcu 1980 roku (wzięło w nich udział ponad 150 zakładów pracy i ok. 50 tys. pracowników wysuwających głównie wnioski i postulaty o charakterze socjalnym i ekonomicznym), a następnie ukazał społeczny kontekst powstania struktur związku i jego formy działalności od września 1980 do 13 grudnia 1981 r. na terenie ówczesnych województw: lubelskiego, zamojskiego, chełmskiego i bialskopodlaskiego.
Dr hab. Piotr Paweł Gach przedstawił wielorakie i długotrwałe przygotowania władz państwowych (głównie milicji i ZOMO) do wprowadzenia stanu wojennego na Lubelszczyźnie.
Dr Zygmunt Łupina ukazał z jednej strony struktury „Solidarności” Regionu Środkowowschodniego w podziemiu, a z drugiej strony struktury obozu władzy oraz ich działalność w latach 1982 – 1989. W tym okresie komuniści wygrali pierwszą bitwę w grudniu 1981 r., ale nie tak jak chcieli, przegrali natomiast druzgocąco kampanię prowadzoną w latach 1982 – 88, ale ogólnie biorąc wojny nie przegrali, ponieważ utrzymali władzę na kluczowych stanowiskach i uzyskali pieniądze poprzez zawłaszczenie majątku narodowego.
Bardzo interesujące treści przyniosły dwie relacje uczestników niejawnej działalności związkowej: dr Andrzeja Pleszczyńskiego – o redagowaniu i drukowaniu „Informatora NSZZ Solidarność Regionu Środkowowschodniego” oraz dr Józefa Kaczora – o organizowaniu w latach 1982 – 1989 kolonii letnich dla dzieci pracowników NSZZ „Solidarność”, czyli „Wakacji z Bogiem”.
Dawniejsze i współczesne zadania „Solidarności” przedstawił przewodniczący Związku Janusz Śniadek.
Teodor Basak – uczestnik strajków w lipcu 1980 dał świadectwo o panującej wówczas atmosferze wśród protestujących.
Prof. dr hab. Jerzy Bartmiński poddał analizie zagadnienie pracy ludzkiej w idei „Solidarności”, rozpatrując je od strony historycznej oraz w kontekście współczesnych uwarunkowań.
Red. Janusz Winiarski omówił rożne formy współdziałania wielu środowisk Lubelszczyzny, które doprowadziły do powstania i funkcjonowania Solidarności Rolniczej.
Włodzimierz Blajerski podzielił się wielorakimi doświadczeniami, jakie nabył ukrywając się i działając w podziemnej „Solidarności”.
Elżbieta Teske przedstawiła bardzo sugestywny tekst pt. „Solidarność” – pomoc w czasach próby”. Akcja pomocy obejmowała takie formy jak: prowadzenie kartoteki represjonowanych, dostarczanie odzieży i żywności dla więzionych, dostarczanie kartek żywnościowych i żywności dla ukrywających się, pomoc finansową dla osób pozbawionych pracy i dla rodzin uwięzionych, wskazywanie adwokatów do których członkowie związku mogli się zwracać w potrzebie, pomoc finansową na opłacanie pomocy prawnej i opłatę nałożonych grzywien, dofinansowanie „Wakacji z Bogiem”, pomoc w uzyskiwaniu leków.
Publikację zamykają wspomnienia kapelana więziennego ks. prałata Tadeusza Pajurka.
W ten sposób omówiono lub zasygnalizowano pokaźnych rozmiarów zestaw zagadnień. Miejmy nadzieję, że zostaną one dokładniej przedstawione w następnych publikacjach. Serdecznie dziękuję wszystkim Autorom za nadesłane teksty, a Zarządowi Regionu Środkowowschodniego za ich ogłoszenie drukiem.

Dr hab Piotr P. Gach