Stanowski Adam

Urodził się 19 kwietnia 1927 r. w Gdańsku, zmarł 7 lutego 1990 w Lublinie. Absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL), kierunek pedagogika (1956 r.); w 1969 r. obronił doktorat.

Od 1941 r. w konspiracyjnych Grupach Katolickich związanych z akademicką Sodalicją Mariańską, od 1942 r. w Szarych Szeregach, od 1943 r. żołnierz AK w Pułku Baszta, w dniu wybuchu Powstania Warszawskiego, 1 sierpnia 1944 r., uległ poparzeniu płynem samozapalającym, hospitalizowany w szpitalu ss. elżbietanek, następnie w szpitalu św. Stanisława w Skierniewicach. W 1946 r. zdał maturę w Liceum dla Dorosłych im. Bolesława Chrobrego w Sopocie; działacz Sodalicji Młodzieży Akademickiej, z-ca prefekta w Tymczasowym Zarządzie koła gdańskiego.W latach 1946-48 studiował pedagogikę i filozofię na KUL, w okresie 1948-49 r. sekretarz generalny Związku Akademickich Sodalicji Mariańskich (do rozwiązania ZASM przez władze). W latach 1948-50 studiował pedagogikę społeczną na Uniwersytecie Łódzkim (UŁ), ukończył tamtejsze Studium Wyższej Kultury Religijnej. W lutym 1949 r. aresztowany w związku ze śledztwem przeciw organizacji Iuventus Christiana, zwolniony po 3 mies. W październiku 1950 r. wstąpił do Achidiecezjalnego Seminarium Duchownego w Warszawie. 24 października 1950 ponownie aresztowany (z całym kierownictwem ZASM), w sierpniu 1951 r. skazany wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie na 7 lat więzienia, więziony w ZK we Wronkach, w sierpniu 1955 zwolniony po odbyciu 2/3 kary. Po wyjściu kontynuował studia na KUL, członek Rady Naczelnej odnawiającego się Zrzeszenia Studentów Polskich ZSP. Od 18 listopada 1956 r. członek Tymczasowego Komitetu Porozumiewawczego (TKP) Działaczy Katolickich przy Ogólnopolskim Komitecie Frontu Narodowego (KFN) (następnie Front Jedności Narodu <<FJN>>), którego niezrealizowanym celem było przejęcie kontroli nad Stowarzyszeniem Pax. Od 1956 r. w KIK w Warszawie, od 1969 r. do 1970 r. członek Zarządu. W latach 60. bliski współpracownik ks. Franciszka Blachnickiego. W latach 1957-90 pracownik naukowy na KUL; w okresach od 1958-61 r. i od 1977-90 r. redaktor miesięcznika „Więź”, w latach 1972-83 redaktor „Zeszytów Naukowych KUL”. 31 stycznia 1976 r. sygnatariusz Listu 101 do Sejmu PRL przeciw planowanym zmianom w Konstytucji. W 1977 r. współzałożyciel i wykładowca Uniwersytetu Latającego (UL), 22 stycznia 1978 r. sygnatariusz deklaracji założycielskiej Towarzystwa Kursów Naukowych (TKN). Autor w niezależnym piśmie „Spotkania”. 23 sierpnia 1979 r. sygnatariusz Apelu Komitetu Porozumienia (KP) na rzecz Samostanowienia Narodu o przeprowadzenie wolnych wyborów do Sejmu. W 1980 r. przewodniczący ZNP na KUL.

Od września 1980 r. w „Solidarności”, przewodniczący Tymczasowego Komitetu Założycielskiego (TKZ), następnie Komisji Uczelnianej „Solidarność” na KUL, ze względu na stan zdrowia zrezygnował w październiku 1981 r.; członek Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego (MKZ) Regionu Środkowo-Wschodniego. W 1981 r. szef zespołu doradców Zarządu Regionu (ZR) Środkowo-Wschodniego, inicjator powstania i współprzewodniczący Wszechnicy Związkowej i Wszechnicy Rolniczej przy ZR; redaktor naczelny niezależnego pisma „Miesiące” (ukazał się tylko 1 nr); gość honorowy i ekspert na I Krajowym Zjeździe Delegatów (KRD). W 1981 r. współzałożyciel Klubu Katolickiego w Lublinie, a w latach 1985-87 prezes.

Od 13 grudnia 1981 r. w ukryciu, od 15 grudnia 1981 r. hospitalizowany w szpitalu akademickim, co uchroniło go przed internowaniem. Członek tajnego Tymczasowego Zarządu Regionu (TZR) Środkowo-Wschodniego, kierownik tajnej Wszechnicy Związkowej. Od lipca 1982 r. do 1988 r. uczestnik tajnej Rady Edukacji Narodowej w Warszawie (kierowanej przez Klemensa Szaniawskiego). W latach 1986-90 współtwórca i kierownik Studium Katolickiej Nauki Społecznej przy Duszpasterstwie Ludzi Pracy w Stalowej Woli, z ks. Edwardem Frankowskim kierował Uniwersytetem Robotniczym tamże. 31 maja 1987 sygnatariusz dokumentu określającego podstawowe cele polskiej opozycji, wypracowanego na naradzie w Warszawie zwołanej przez Lecha Wałęsę przed pielgrzymką Jana Pawła II do Polski. Wielokrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany, poddawany rewizjom.

Od 18 grudnia 1988 r. do 1990 r. członek Komitetu Obywatelskiego (KO) przy Przewodniczącym „Solidarności” Lechu Wałęsie. W 1989 r. uczestnik obrad Okrągłego Stołu w podzespole ds. oświaty, nauki i postępu technicznego. W latach 1989-90 senator RP z listy KO „S”.

Autor publikacji i artykułów naukowych, m.in. Polacy wobec wyboru Papieża – badania ankietowe (1979), Uniwersytet ludowy i młode pokolenie chłopów (1981), Kościół i katolicyzm polski po drugiej wojnie światowej („Widnokrąg” nr 3-4, 1986), Pedagogika wyzwolenia, wstęp do dyskusji (WSKos, Warszawa 1988); współautor prac zbiorowych: W kręgu nauczania Jana Pawła II (W. 1985), Ludzie Lasek („Widnokrąg” 1987), Problem wyzwolenia człowieka (Rzym 1987); współredagował Dokumenty nauki społecznej Kościoła (Rzym 1987, I-II).

W okresie od lutego 1982 r. do lipca 1989 r. rozpracowywany przez Wydz. IV KW MO/ Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych (WUSW) w Lublinie w ramach KE, kryptonim Działacz.

Mirosława Łątkowska, Adam Borowski